OPSTANAK ZAŠTIĆENIH VRSTA

Ovaj blog je nastao kao potreba da se na jednom mestu opišu više tema,a akcenat se stavlja na zaštitu prirode,životinja i ljudi.

Pokušaćemo u mesecima koji predstoje da vam iz naše obimne arhive prikažemo što više članaka iz širokog spektra tema koje će obrađivati:

Važnost očuvanja jedinstvenih ekosistema,životinjskih i biljnih vrsta koje izumiru ili su ugrožene na neki drugi način,lepote nesvakidašnjih prirodnih mesta,opisati neke interesantne vste koje nisu ugrožene kao i druge životinje koje se u Srbiji nepravdeno istrebljuju na svakom koraku(a neverovatno važne za ravnotežu u prirodi) kao što su zmije i vukovi.

I na kraju teme koje se tiču nas ljudi: kako da promenimo svoje ponašanje prema prirodi,drugim živim bićima u flori i fauni ali i prema nama samima.

Važnost borbe protiv rasizma,nacionalizma,verske netrpeljivosti,psiho-fizičkog nasilja u porodici i drugih vidova zlostavljanja,mržnje,ratnih sukoba,omalovažavanja žena,osoba ometenih u razvoju i dr.

Potrebna nam je mudrost,požrtvovanost i zelja za učenjem,zato su inspiracija za buduće tekstove upravo ljudi koji su to imali:Mahatma Gandi,Stiv Irvin i Čarls Darvin ali i naš Jovan-Joca Memedović.

Vreme je da shvatimo da smo deo prirode,da od nje zavisimo i od suživota sa svim njenim stanovnicima koji imaju jednaka prava na život,koji osećaju bol,patnju,ljubav,radost...baš kao i ljudi.

od autora bloga:Aleksandar Šaca Latovljević

Pratite nas i na našoj FB stranici:
https://www.facebook.com/Opstanak-zaštićenih-vrsta-220224764820117/

Tiski cvet (strogo zaštićena vrsta Srbije)

amlramzes | 20 Novembar, 2011 19:59

Palingenia longicauda –Tiski cvet- insekt koji danas naseljava samo neke delove Tise i njenih pritoka na teritioriji Srbije i Mađarske.

 

 

O vrsti

Sistematika

Carstvo: Animalia
Filum: Arthropoda
Klasa: Insecta
Potklasa: Pterygota
Red: Ephemeroptera
Familija: Palingeniidae

Filogenija

Vodeni cvetovi (Ephemeroptera) su najprimitivniji krilati insekti iz grupe Paleoptera. Ovoj grupi pripadaju hemimetabolni insekti, tj. insekti kod kojih se krila u mirovanju ne mogu sklopiti. Sem Ephemeroptera, ovoj grupi pripada i red Odonata (vilin konjici). Ova prastara grupa insekata je živela na Zemlji još u doba karbona (pre 290-350 miliona godina). U permu su činili 3,5% faune insekata, u mezozoiku 3%, a u tercijaru 0,3%. Danas čine samo 0,095% faune insekata, što predstavlja oko 2000 vrsta svrstanih u 19 familija. Zbog velike filogenetske starosti ovog reda, neki ih nazivaju živim fosilima

Morfologija

Larve:

Veličina larvi tiskog cveta iznosi oko 4 cm. Glava razvijene larve je žute boje. Na glavi su krupne složene crne oči i tri ocele. Ocele su beličaste sa crnim rubom. Antene su žute, višečlane, končaste i mnogo duže od antena odraslih primeraka. Telo larvi je pretežno žuto. Imaju dobro razvijen usni aparat za grickanje. Obrazi (gene) su sa po jednim do dva para zubaca. Jednogodišnje larve imaju mnogo više zubaca na mandibulama od dvo- i tro- godišnjih, ali su ti zupci slabije razvijeni. Dvo- i tro- godišnje larve imaju 6 do 8 jakih zubaca na mandibuli koji su oštri. Labrum viličnog aparata larve je kružan sa redom dlačica po ivicama. Mandibule su jake sa 6 do 7 zubaca sa spoljne strane. Maksila ima dlačice i sadrži dva manja zupca, a jezik (glosa) je uzan.

Abdomen larvi se sastoji od 10 segmenata i završava se sa 3 kaudalna filamenta (repna nastavka). Na abdomenu, na bokovima tela, larve imaju 7 pari listolikih škrga. Škrge mogu da vibriraju da bi pospešile dotok kiseonika. Imaju dobro razvijena oba režnja sa resicama, beličaste boje. Po sredini svake se proteže traheja braon boje. Na toraksu su kratki i snažni ekstremiteti za hodanje koji se završavaju samo jednom kandžicom. Noge larve su razvijene za kopanje jer se one „ubušuju“ u podlogu.

Odrasle jedinke:

Veličina tela odraslih jedinki Palingenia longicauda iznosi oko 4 cm, što ih svrstava u najkrupnije evropske vodene cvetove. Ženke su sitnije. Glava im je sitna i trouglasta, telo nežno i mekano, braonžute boje. Nakon preobražaja usta i drugi delovi organa za varenje zakržljaju. Pošto se odrasle jedinke ne hrane, creva ispunjena vazduhom služe kao aerostatički aparat koji olakšava letenje. Tada koriste energiju nakupljenu u larvenom stadijumu. Prednje noge se stanje, menjaju se i disajni organi, intenzivno se razvijaju polni organi. Pojavljuju se 2 para krila i mišići za pokretanje. Između tela insekta i njegove košuljice nagomilava se vazduh da lakše i brže izleti krilati oblik. Krila su jednobojna, staklasta, svetlo smeđa sa nervaturom iste nijanse. Raspon raširenih prednjih krila je oko 55mm. Krila ženki su nešto prozirnija od krila mužjaka, sivkaste boje, prednja 2 ekstremiteta su kraća u donosu na mužjaka. Na kraju tela odraslog insekta su trbušni nastavci (cerci). Kod ženki ovi nastavci otprilike dužine tela 50-65 mm, dok su kod mužjaka duži, oko 70-80 mm, zbog šega se ova vrsta i zove „dugorepa“ (lat. longicauda).

Životni ciklus i stanište:

Jaja koja ženka posle oplodnje položi u vodu su spljoštena, diskoidnog oblika, dužine oko 240 µm a širine 100-120 µm. U proseku, jedna ženka položi 6 do 7 hiljada jaja. Individualni razvoj od jajeta preko larve do imaga tj. odrasle jedinke traje oko 3 godine, pri čemu se jedinka može presvući 20-ak puta.

Larve žive isključivo u vodi, na dnu tekućih ekosistema. Preferiraju glinovitu podlogu. Najčešće naseljavaju strmo odronjene delove obale, na mestima gde je brzina toka vode tolika da onemogućava taloženje organskog mulja. U glini buše kanale koje im preko dana služe kao sklonište, dok noću izlaze i hrane se biljnim i životinjskim ostacima.

Posle tri godine, larve isplivavaju na površinu vode i preobražavaju se u adultne oblike. Iz muških larvi izlaze mužjaci u stadijumu subimaga, sleću na obalu, listove, grane i korenje okolnog drveća, ili čak čamce i posmatrače. Poslednji put se presvuku i tad započinju ljubavni let. Odrasle ženke se razvijaju direktno iz larvi. Život odrasle jedinke se kreće od nekoliko časova do jednog dana.

Istovremeno masovno pojavljivanje jedinki tiskog cveta koje se najčešće dešava u drugoj polovini juna i ređe početkom jula naziva se rojenje. Vreme rojenja tiskog cveta je uslovljeno temperaturom. Sama pojava rojenja, kao i njen intenzitet uslovljen je vremenskim prilikama. Npr. do rojenja neće doći ukoliko je vetrovito i oblačno, tj. kišovito vreme. Za nauku je posebno interesantna sinhronizovanost razvoja i preciznost pojavljivanja, kao i brzina presvlačenje larvi u adulte u veoma kratkom vremenskom intervalu u odnosu na dužinu života larvi

U početku rojeve formiraju mužjaci, koji se pritom haotično kreću u vazduhu. Nešto kasnije u roj uleću i ženke, te mužjaci usmeravaju svoj let ka njima. Borba za ženku je žustra, jedna ženka može biti meta i za 20 mužjaka. Prilikom sparivanja, mužjak obgrli ženku odozdo i pridržava je srpastim nastavcima trbuha i tako izvesno vreme lete spojeni u ljubavnom zagrljaju. Mužjaci umiru odmah nakon parenja, a. ženke nakon što polože jaja. Polaganje jaja je uspešno zahvaljujući tzv. kompenzacionom letu. Naime, ženke polažu 6-7 hiljada jaja na površinu vode, leteći uzvodno, da bi jaja nošena vodenom strujom dospela do odgovarajućeg mesta na dnu rečnog korita. Iz jajeta se razvije larva za oko 45 dana. Ukopava se u glinovit supstrat gde živi tri godine.

Prvi primerci i rasprostranjenje

Prema fosilnim nalazima zaključeno je da je Palingenia longicauda živela pre 290-350 miliona godina, od Karbona, zbog čega je smatramo tercijernim reliktom. Areal rasprostranjenja je nekada bio mnogo veći; ranije je bila prisutna širom cele Evrope, osim u Mediteranu i na krajnjem severu. U XX veku potpuno izumire u Zapadnoj Evropi i donjem toku Dunava. Smatra se da je danas ima još jedino u srednjem i donjem toku Tise i nekim tiskim pritokama.

U Karpatskom basenu ima oko 50 vrsta vodenih cvetova. U Dunavu živi 18 mm duga vrsta Polymitarcis virgo, koja izleće krajem avgusta. Ostale vrste u svetu se javljaju u svim tipovima slatkih voda: u bistrim planinskim potocima, rekama, jezerima, kao i u ribnjacima i barama. U Severnoj Americi npr. ima oko 500 vrsta Ephemeroptera. Vode van Evrope u kojima je prisutna pojava rojenja Ephemeroptera su npr. Viktorijina jezera u SAD, Jangcenkjang u Aziji, itd.

Značaj i zaštita

Zbog čega je tiski cvet danas na listi ugroženih vrsta?

Nekada široko rasprostranjen u ravničarskim vodotocima Evrope, tiski cvet se danas nalazi na Crvenoj listi faune Poljske kao iščezla vrsta, nestao je iz Rajne, Dunava i reke Po. U Mađarskoj je proglašen ugroženom vrstom, dok je u Srbiji još uvek nije zaštićen, mada se nalazi u Predlogu Uredbe o zaštiti prirodnih vrednosti.

Uzroci ugroženosti većine danas ugroženih vrsta, pa time i tiskog cveta, mogu se pre svega pripisati povećanju brojnosti ljudske populacije.
Analiziranjem životnih potreba i preferencija prema habitatu, mogu se izdvojiti sledeći faktori ugrožavanja:

- gubitak staništa uzrokovan regulacionim radovima na rekama (izgradnja brana, stabilizacija i produbljivanje korita)
- zagađenje
- prirodno opadanje brojnosti zbog niske kolonizacione sposobnosti vrste (red Ephemeroptera u permu 3.5% celokupne insekatske faune, danas samo 0.095%).

Zbog čega je značajno očuvati tiski cvet?

Zbog starosti. Tiski cvet je živi fosil, predstavlja reliktnu vrstu koja je naseljavala Zemlju još u tercijeru.

Zbog endemičnosti. Naime, ova nekada široko rasprostranjena vrsta u ravničarskim rekama cele Evrope, danas se može naći samo u koritu reke Tise i nekih njenih pritoka.

Zbog atraktivnosti. Zaštitom ove vrste, unapredila bi se i očuvala njena neposredna okolina – potiski region, kao i druge, manje popularne organizme koji naseljavaju stanište tiskog cveta.

Zbog očuvanja globalnog diverziteta. Svaka vrsta ima neprocenjiv značaj u prirodi, i njenim nestankom ozbiljno se narušava ekosistemska ravnoteža (zbog njihove uloge u procesima kruženja materije, u lancima ishrane).

Zbog potencijalne koristi od ekoturizma. Pojava rojenja je veoma atraktivan prizor koji može biti meta za ekoturiste iz celog sveta.

Zaštita tiskog cveta

Zaštita bilo koje vrste se odvija kroz zaštitu njegovog staništa. Budući da je stanište tiskog cveta korito naše Tise, neophodno je uskladiti i prilagoditi ljudske aktivnosti na reci u vreme rojenja, tako da one ne ometaju najbitniju fazu životnog ciklusa tiskog cveta.

Adektvatna zaštita tiskog cveta moguća je ako se utvrde direktni faktori ugrožavanja na terenu. U tu svrhu neophodno je izvršiti terenska istraživanja: kartiranje staništa larvi, utvrđivanje trenutnog stanja i redovno praćenje promena u populacijama tiskog cveta.

Izvor:

http://www.palingenia.info

(na žalost ovaj sajt više nepostoji,ali sam ja sačuvao materijal s kompletnog sajta pre nego što je ugašen)

2011-11-20 

Zaštićene VRSTE SRBIJE | Sledeći | Prethodni | Trekbekovi (0)

 
Accessible and Valid XHTML 1.0 Strict and CSS
Powered by blog.rs - Design by BalearWeb